Blog

Een pleidooi voor het luisteren naar wat emoties te vertellen hebben

Negatieve gevoelens zoals angst, pijn en verdriet geven vaak een onvrij en onmachtig gevoel. Daarom zoeken we manieren om deze gevoelens niet te hoeven voelen.

Afbeelding Eveline de Bruin pixabay

Nadeel daarvan is dat we niet alleen last hebben van de situatie, maar ook last hebben van het feit dat we geëmotioneerd worden én over het feit dat we dat niet willen voelen. Je hebt dus eigenlijk drie keer last, waar 1x afdoende zou zijn. Hiermee neemt het onvrije, machteloze gevoel verder toe.

Op basis van bovenstaande zou je kunnen denken dat negatieve emoties alleen maar lastig en nutteloos en daarmee verloren energie zijn.

Dat zijn ze echter zeker niet. Ze kunnen ons inzicht geven in wat ons raakt en in wat we belangrijk vinden (drijfveren) en daarmee behulpzaam zijn in het vinden van de ‘goede’ richting.

Om er achter te komen welke boodschap verborgen ligt onder emoties zal je ze echter met een zekere openheid en nieuwsgierigheid tegemoet moeten treden.

Er zijn diverse routes beschikbaar om die openheid te bewerkstelligen en het hangt een beetje af van waar je nu staat wat het beste zal passen.

Een van de routes is die van de geweldloze, oftewel verbindende communicatie waar ik over schrijf in onderstaande blog.

Verbindende communicatie

We hebben allemaal ons eigen setje normen en waarden ontwikkeld gedurende ons leven en we vinden dat we wijzelf en anderen daar naar moeten leven. Wanneer dit niet gebeurt, raken we geëmotioneerd en willen we onszelf beschermen. Concreet houdt dat in dat we verharden om zo niet kwetsbaar te hoeven zijn.

Feitelijk zijn we echter al geraakt of gekwetst en in reactie daarop verbreken we het contact met onszelf en de ander.

In de verbindende (geweldloze) communicatie wordt dit proces het onderdrukken van je jakhals genoemd. Jakhals als metafoor

Veel mensen drukken hun ‘jakhals’ weg. Een, in de kelder van je onderbewuste, opgesloten jakhals maakt echter een hels kabaal, waardoor je niet meer helder kunt denken en je focus en energie verliest. De onderdrukte jakhals komt naar buiten in moppergedrag, kritiek en cynisme, waardoor juist de toenadering die je eigenlijk wilt steeds onbereikbaarder wordt.

De gedachte: ‘Die jakhals is er niet voor niets, blijkbaar heeft hij me wat te vertellen’ kan dan enorm helpen. De jakhals heeft namelijk, wanneer er empathisch naar hem geluisterd wordt, waardevolle informatie over onvervulde wensen en behoeftes.

Wanneer het je lukt om liefdevol te luisteren naar je jakhals, blijkt dat deze onvervulde wensen en behoeftes vaak liggen op het niveau van ‘gehoord worden’, ‘er mogen zijn’, een ‘zinvolle bijdrage leveren’ en ‘van betekenis zijn’.

Het mooiste is dat dit vrijwel altijd ook raakvlakken heeft met de onvervulde behoeftes van de ander en dat je deze zichtbaar kunt maken door jezelf en de ander hierop te bevragen. Om dit te kunnen doen is een liefdevolle, permissieve houding naar zowel jezelf als de ander nodig.

Verbindende communicatie vraagt van je dat je je openstelt, zodat je geraakt kunt worden én de ander kunt verstaan. Het is een houding die de deur openzet naar wederzijds begrip, mededogen en respect.

Afstemmen van verwachtingen

Tijdens een intervisiebijeenkomst van artsen in opleiding zag de voorzitter kans om zijn tot dan toe mopperende collega’s aan te zetten tot een open, verhelderende dialoog waarin duidelijk werd hoe de bijeenkomst nuttig en bijdragend zou kunnen zijn. De kracht van afstemmen

Toen ik hem vroeg hoe hij dat voor elkaar had gekregen zei hij: ‘door het afstemmen van verwachtingen’.

In daarop volgende bijeenkomsten werden meer onderwerpen aangeleverd en nam de bereidheid om zonder oordeel naar elkaar te luisteren en de effectiviteit en het plezier verder toe.

Dit deed me denken aan die keer dat ik als beginnend arts in de psychiatrie mijn frustratie over de manier waarop de supervisor en ik met elkaar omgingen pas laat uitte. Toen hij me vervolgens vroeg of ik dacht dat hij helderziend was, voelde ik me aangevallen en niet begrepen. Natuurlijk is het de toon die de muziek maakt, maar dat neemt niet weg dat hij inderdaad geen gedachten kan lezen. Nadat we over en weer onze verwachtingen met betrekking tot mijn begeleiding hadden uitgesproken ging het een stuk beter.

Conclusie: aangezien we geen gedachten kunnen lezen, is de kans groot dat wensen niet uitkomen wanneer we de ander er naar laten raden.

Spreek daarom uit wat je verwacht en graag zou willen en bied de ander de ruimte om hetzelfde te doen. Je zult merken dat het wederzijdse begrip en de bereidheid om echt naar elkaar te luisteren en daarmee de betrokkenheid toeneemt.

Stress aanpakken, tips

Een gezonde stressreactie zorgt ervoor dat we goed kunnen anticiperen op nieuwe situaties.

Zonder voldoende herstelmogelijkheden kan stress zich echter gaan stapelen. Lichaam en geest raken overprikkeld en slaan alarm. Hierdoor kunnen lichamelijke klachten, zoals bijvoorbeeld hoofdpijn, hartkloppingen, hyperventilatie, slecht slapen, vermoeidheid en concentratieproblemen ontstaan.

Deze klachten leiden met de stress tot een vicieuze cirkel waarin ontspannen steeds moeilijker wordt en waarin gevoelens van machteloosheid de overhand kunnen nemen.

Meestal pakt dit niet goed uit voor het humeur, waarop dierbaren of collega’s hun zorgen uitspreken over mopperig, opvliegend of drammerig gedrag.

Het is zaak om deze signalen serieus te nemen en er wat aan te doen. Dat lijkt soms onbegonnen werk, maar dat is het niet.

Het positieve nieuws

Rust pakken en reflecteren Uit eigen ervaring en de ervaring van mijn cliënten weet ik dat deze vicieuze cirkel goed te doorbreken is en dat het aanpakken van chronische stress zelfs de aanleiding kan zijn voor het herontdekken van wat plezier en energie geeft en voor het ervaren van zin en verbondenheid.

Tips om stress aan te pakken

Plan tijd in voor ontspanning en hou je eraan (dit voelt onwennig en dat mag)

Stuur de aandacht van wat je niet wilt, naar wat je wel wilt
Focus dagelijks op wat - al is het maar een klein beetje - vertrouwen geeft
Betrek dierbaren bij jouw proces
Signaleer en waardeer kleine stapjes in de goede richting

Lief en zorgzaam zijn voor jezelf. Mag dat?

Tijdens de intervisiebegeleidingen die ik deed bij het klinisch trainingscentrum van het UMCG viel me op dat de studenten van tegenwoordig naast kennis- en vaardigheidsdoelen ook doelen beschreven op het gebied van zelfzorg, assertiviteit, balans werk/privé en persoonlijk leiderschap.

Ze denken in het begin van hun carrière al na over hoe ze op de lange termijn hun werk en privésituatie kunnen combineren. Ze beseffen al dat er naast het werk ruimte nodig is voor persoonlijke ontwikkeling en ontspanning en gunnen zichzelf die ruimte of ze stellen zichzelf ten doel zichzelf dit te leren gunnen.

Ze zien in dat je net als bij een calamiteit in het vliegtuig eerst jezelf het zuurstofkapje op moet zetten zodat je dit ook bij een ander kunt doen.

Zelfzorg is zo de basis voor persoonlijk leiderschap en persoonlijk leiderschap is weer de basis van een geëngageerd en bevlogen leven.

Zelfzorg is een thema dat vaak aan de orde is in de begeleidingen die ik doe. Juist bij mensen die gevoelig zijn voor overspanning en burn-out klachten wordt zelfzorg vaak gezien als iets dat niet mag, alsof het egoïstisch is. Toch is het een onontbeerlijk ingrediënt voor een bewogen en betrokken leven.

Er is niets mis mee om jezelf energie, plezier, creativiteit en betrokkenheid te gunnen. Je wordt er een mooier en sterker mens van en anderen plukken daar ook de vruchten van.

‘Talenten zijn niet vanzelfsprekend.'
'Lichtpuntjes maken lichter.'
'Wensen beschrijven maakt duidelijk wat je wilt.‘

Bovenstaande stond in een evaluatie bij het kopje ‘Wat heb je geleerd?’. Waan van de dag

Ik zag de cursist weer voor me. Ze kwam te laat en gestrest binnen. Ze stopte haar telefoon in haar tas, die prompt begon te zoemen.

De andere deelnemers waren al bezig met de volgende openingsoefening:

Over welke momenten uit de afgelopen twee weken ben je tevreden, wat werkte goed? Maak een goede momenten stapeltje.
Maak ook een wensen stapeltje voor de komende twee weken.
Schrijf op wat je al goed vindt gaan en wat je wilt behouden.

Ze staarde naar de opdracht en zuchtte dat ze niet kon bedenken wat de afgelopen twee weken goed was gegaan. Het waren hectische weken waarin ze continu brandjes moest blussen en achter de feiten aanliep.

Ik merkte op dat het haar desondanks gelukt was om naar de cursus te komen en vroeg haar hoe haar dat was gelukt.

Ze vertelde wat ze allemaal had moeten regelen en concludeerde dat dat best veel was. Zo begon ze aan haar stapeltje ‘lichtpuntjes’, die ook direct zicht gaven op de talenten die ze had ingezet om tot deze lichtpuntjes te komen. Toen ze doorging naar het wensenstapeltje benoemde ze dat dit rust en overzicht gaf. Ze kreeg zin om te ordenen en prioriteren. Ze pakte haar agenda en maakte daarin ruimte vrij voor planningswerkzaamheden.

Tip: Wil jij jezelf ook uit de waan van de dag trekken?
Maak dan eens een ‘goede momenten’, ‘wensen’ en ‘behouden’ stapeltje.

Herkennen en waarderen van (innerlijke) schoonheid

Hoe zou het zijn wanneer je jezelf kunt accepteren zoals je bent? Milde aandacht

Dat je kwetsbaar én sterk kunt zijn, dat je fouten mag maken en dat je jezelf ook weet te waarderen wanneer je niet ‘perfect’ bent?

Voor mij heeft imperfectie iets charmants en toegankelijks, waar perfectie juist iets koels en onbereikbaars heeft.

Het jezelf toestemming geven om te zijn wie je bent met fouten en al, is naar mijn mening, een sterk medicijn tegen opbranden.

De energie die je gewoonlijk gebruikt om interne conflicten uit te vechten en op te lossen komt nu immers vrij voor andere dingen.

Acceptatie

In mijn werk als coach is één van mijn uitgangspunten dat zelfacceptatie de toegang is tot innerlijke rust, vertrouwen en wijsheid, oftewel persoonlijke groei. Dit lijkt eenvoudig, accepteer jezelf zoals je bent en dan valt alles op zijn plek.

Gijs Jansen schrijft dat je door acceptatie het beste in jezelf naar boven kunt halen. Hij schrijft over de moeite die we doen in het nastreven van geluk. Dat we steeds op zoek zijn naar hoe het nog beter kan en dat we onszelf o.a. streng toespreken of op ons werk storten om angst, depressie, paniek, controleverlies, ziekte, teleurstelling en eenzaamheid te voorkomen.

Hij benoemt de fright, fight, flight reactie als biologische neiging en zegt dat het van belang is die neiging te erkennen om er zo bewust op te kunnen anticiperen. Hij zegt ook dat het niet zo is dat we ons altijd goed kunnen voelen als we maar hard genoeg ons best doen. Hij beschrijft dat deze aanname een disfunctionele overtuiging is die voor veel psychische problemen zorgt.

Acceptatie is volgens hem het onomwonden toelaten van alles dat je verstand niet wil denken, voelen en ervaren. Hij schrijft daar het volgende over:

"Geef de regel dat alles altijd goed moet zijn op en omarm dat deel van jou dat je steeds zo in de weg zit. Als je bereid bent om je grootste angsten hun bestaansrecht te geven, hoef je de strijd ermee niet meer aan te gaan, waardoor er geen strijd zal zijn.

Acceptatie is het onvoorwaardelijk toelaten van alles wat je denkt, voelt en ervaart, omdat dat nu eenmaal hoort bij de persoon die je bent en het leven dat je leidt."

Op die manier kan zelfacceptatie denk ik uitgelegd worden als een manier waarop we om kunnen leren gaan met onze angst voor afwijzing en daarmee kwetsbaarheid.

Brène Brown schrijft hier prachtig over. Ook haar TED talks zijn wat mij betreft een aanrader.

Brène Brown over de kracht van kwetsbaarheid

Brène Brown over het luisteren naar schaamte